ﮔﺰارش ﺳﻔﻴﺮ
ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﺎوﯼ ﻣﻄﺎﻟﺐ مهمی از روندِ وﻗﺎﯾﻊ ٢٨ ﻣﺮداد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. و ﮔﻮاهی اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﮕﻔﺖ زدﮔﯽ ﺁن ها از ﭘﻴﺮوزی
ﺁﺳﺎن طرفداران شاه. هندرسون ﺗﺄﮐﻴﺪ دارد: «ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻃﺮاﻓﻴﺎن دوﻟﺖ مصدق، ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎهی ها هم
از اﯾﻦ ﭘﻴﺮوزی ﺁﺳﺎن و ﺳﺮﯾﻊ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ زﯾﺎد ﺧﻮدﺟﻮش ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ، در ﺷﮕﻔﺖ اﻧﺪ.»
اﯾﻨﮏ ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺳﻨﺪ:
- ﺳﻨﺪ ﺷﻤﺎرﻩء 348- ﺗﻠﮕﺮاف
ﺷﻤﺎرﻩء
2053-788.00/8
از: ﺳﻔﻴﺮ ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ در اﯾﺮان
(هندرسون) ﺑﻪ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ
ﺗﻬﺮان 20 اوت 1953 (29
ﻣﺮداد ٣٣٢1332) - ﺑﻮﻗﺖ ﻇﻬﺮ. ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ
١- هنوز زود اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺟﺰﺋﻴﺎت دﻗﻴﻖ
ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت 36 ﺳﺎﻋﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﮔﺰارش ﮐﻨﻴﻢ. ﺑﺎ اﯾﻦ همه، در اﯾﻨﺠﺎ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ
ﻃﺮح اولیه اﯼ از عمدﻩ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﮑﺎت واﻗﻌﻪ، ﻃﺒﻖ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در دﺳﺘﺮس، اراﺋﻪ ﮔﺮدد.
٢- در ﻋﺼﺮ٢٧ ﻣﺮداد ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ
ﺑﻴﻦ هواداران ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺗﻮدﻩ و دوﻟﺖ مصدق ﻧﻔﺎق و ﻧﺰاع درﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻇﺎهرا هواداران
ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺑﺪون ﮐﺴﺐ اﺟﺎزﻩ از دوﻟﺖ مصدق ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻈﺎهرات ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ و ﻋﻤﻠﻴﺎت
ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ مصدق دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دهد ﮐﻪ ﺗﻈﺎهر ات، متوﻗف و ﺧﻴﺎﺑﺎن ها از ﺗﻈﺎهر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺎﻟﯽ
ﺷﻮد. ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﮔﺬﺷﺘﻪ، زد و ﺧﻮردﯼ جدی ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺮوهای اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ وﺗﻮدﻩ
اﯼ ها ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ.
٣- ﺻﺒﺢ روز ٢٨ ﻣﺮداد هواداران ﺷﺎﻩ ﺑﻪ
ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺸﺎن دادن ﺗﺪاوم اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻮاﻓـﻖ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ او در ﮐﺸﻮر، ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻈﺎهرات
ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﺗﻈﺎهر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻣﻘﻴﺎس ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺑـﺎزار ﺑـﻪ راﻩ ﻣـﯽ اﻓﺘﻨـﺪ.
وﻟﯽ اﯾﻦ ﺷﻌﻠــﻪء اولیه،
ﺑﻄﻮر ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰﯼگسترش ﯾﺎﻓـﺖ و ﺑـﺰودﯼ ﺑـﻪ ﺁﺗـﺶِ ﺧـﺮﻣﻦ ﺳـﻮز ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد
ﮐﻪ در ﻃﻮل روز، ﺗﻤﺎم ﺗـﻬــﺮان را ﻓـﺮا ﻣـﯽ ﮔﻴـﺮد. ﻧﻴﺮوهای اﻧﺘﻈـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪن ﻣﺮدم
ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، از ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ جمعیت ﺳـﺮ ﺑـﺎز ﻣـﯽ زﻧﻨـﺪ و حتی ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻈﺎهر
ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣـﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧـﺪ و ﺑﻌـﻀﯽ دﯾﮕـﺮ هم ﻣﻨﻔﻌـﻞ ﻣـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ. همینﮐـﻪ جمعیت در ﻧﻘــﺎط
ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﺷــﻬﺮ، اﻧﺒــﻮﻩ ﺗــﺮ ﻣــﯽ ﺷــﻮد، دﺳــﺘﺠﺎت ﺷــﺮوع ﺑــﻪ ﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﻪ ادارات روزﻧﺎﻣﻪ هاﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ
ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ، دﺷﻨﺎم های رﮐﻴـﮏ و ﺳـﺨﻴﻔﺎﻧﻪ، ﻧﺜـﺎر ﺷـﺎﻩ ﮐـﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ. روزﻧﺎﻣﻪ های
ﻃﺮﻓﺪار مصدق و ارﮔﺎن های ﻃﺮﻓﺪار ﺣﺰب ﮐﻤﻮنیستی ﺗﻮدﻩ از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ.
ﯾﮑﯽ از ﻧﻘﺎط حساس اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ تصرف جمعیت
در ﻣﯽ ﺁﯾﺪ، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻴﺎم های
ﺗﻬﻴﻴﺞ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﮐﺸﻮر در همه ﺟﺎ ﭘﺨﺶ
ﻣﯽ ﺷﺪ.
از ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻬﺮ، اﻧﺒﻮﻩ جمعیتِ
هیجان زدﻩ، هر ﭼﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﮐﺎﻣﻴﻮن ﺑﻮد در
اﺧﺘﻴﺎر ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮ ﻣﯽ ﺷﺘﺎﺑﻨﺪ و رادﯾﻮ ﺗـﻬﺮان را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ
در ﻃﯽ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻮع ﺗﻈﺎهر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺴﻨﺠﻨﺪ. اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ
ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﺷﺎن ﺗﻌﺪادﯼ از ﻧﻴﺮوهای اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ مسلح ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎهده ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ. وﻟﯽ ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ
ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ رهبرﯼ جمعیت دﺳﺖ ﺷﺨﺼﯽ ها اﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﻴﺮوهای ﻧﻈﺎﻣﯽ. در ﺿﻤﻦ، ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن هم از
ﻧﻮع ﻣﻌﻤﻮل ﭼﺎﻗﻮﮐﺶ و ﻋﺮﺑﺪﻩ ﺟﻮ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮلا در ﺗﻈﺎهرات اﺧﻴﺮ ﻣﺸﺎهده ﻣﯽ ﺷﺪ،
ﻧﺒﻮدﻧﺪ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﻴﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ از اﻗﺸﺎر و ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺮﮐﺐ از ﮐﺎرﮔﺮ و ﮐﺎرﻣﻨﺪ
و دﮐﺎﻧﺪار و ﮐﺎﺳﺐ و داﻧﺸﺠﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و روحیه جمعیت، ﺳﺮﺷﺎر از ﯾﮏ ﻋﺰم و ﺷﺎدﯼ اﺳﺖ. هر ﭼﻨﺪ اﯾﻦ حالت وﻟﻨﮕﺎرﯼ ﻣﺎﻧﻊ از اﯾﻦ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ و ﺁﻧﺠﺎ
ﻗﻬﺮ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ِﻋﻤﺎل ﻧﺸﻮد. اقلاً دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ. ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ رادﯾﻮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ
ﺁﻧﺮا از
ﮐﺎر ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ و در اواﯾﻞ
ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﮐﻪ رادﯾﻮ ﺑﺪﺳﺖ ﺗﻈﺎهر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﻓﺘﺎد، مرتتب ﺑﻪ ﻧﻔﻊ جمعیت و ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ روﺣﻴﻪء ﺁﻧﻬﺎ
ﭘﻴﺎم های ﺗﻬﻴﻴﺞ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد.
۴- ﺣﻤﻠــﻪء ﺗﻈﺎهر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧــﻪء ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ، اواﯾﻞ ﺻﺒﺢ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ
ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺎرد [اﻗﺎﻣﺘﮕﺎﻩ مصدق] ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺷﺪﻩ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. اواﺧﺮ روز - ﺑﺎ
وﺟﻮد ﻋﻤﻠّﺎت دﻓﺎﻋﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن – ﺧﺎﻧــﻪء ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﺗﻮﺳﻂ جمعیت، ﺗﺴﺨﻴﺮ و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﯽ
ﺷﻮد. ﻇﺎهر ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ (مصدق) از اﯾﻦ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ جسته،
ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ و ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ، هنوز ﺷﺐ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺑﺪﺳﺖ دوﻟﺖ زاهدی ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و
ﺳﺮﻟﺸﮕﺮ ﺑﺎﺗﻤﺎﻧﻘﻠﻴﭻ، ﺧﻮد را رﺋﻴﺲ ﺳﺘﺎد اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد.
در همان زﻣﺎن، ﺳﺮﻟﺸﮕﺮ زاهدی ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ دﻓﺘﺮ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ
ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻪ هیچگاه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩء مصدق ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد.
۵- ﺗﺎ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎﻩ، ﻧﮕﺮاﻧﯽ زﯾﺎدﯼ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻌﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهان گرداﻧﻬﺎﯼ ارﺗﺶ در ﺣﻮﻣـﻪء
ﺷﻬﺮ اﺗﺨﺎذ خواهند ﮐﺮد وﺟﻮد داﺷﺖ. ﺑﻌﻀﯽ ﻣﯽ
ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾﮕﺎن های ارﺗﺸﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺳﺮﺗﻴﭗ رﯾﺎﺣﯽ (رﺋﻴﺲ ﺳﺘﺎد مصدق) ﺑﺴﻮﯼ ﺷﻬﺮ
ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷﻬﺮ را ﺷﺒﺎﻧﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ مصدق اﺷﻐﺎل ﮐﻨﻨﺪ. همچنین ﭘﭻ ﭘﭻ و زﻣﺰﻣﻪ هست ﮐﻪ وﻗﺘﯽ
ﺷﺎهی ها از ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش اﻓﺘﺎدﻧﺪ، ﺗﻮدﻩ اﯼ ها ﻣﯽ خواهند ﺿﺮب ﺷﺴﺖ ﺧﻮدﺷﺎن را ﻧﺸﺎن ﺑﺪهند.
اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ همینﮐﻪ ﺑﺎﺗﻤﺎﻧﻘﻠﻴﭻ رﯾﺎﺳﺖ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ، ﯾﮑﺎن های
ارﺗﺶ در اﻃﺮاف ﺗﻬﺮان ﯾﮑﯽ ﺑﻌﺪ از دﯾﮕﺮﯼ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن او ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ. و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺻﺪور
دﺳﺘﻮرات ﺑﺮاﯼ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و ﻣﻤﻨﻮعیت رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ از ﺳﺎﻋﺖ ٨ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ
اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﮔﺮدﯾﺪ. از ﺳﺎﻋﺖ ٨ شب ﮔﺬﺷﺘﻪ، دﺳﺘﻮرات اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ اﮐﻴﺪا ﺑﻪ ﻣﻮرد اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ. ﻃﺮح دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ
رهبران ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ در ﺻﺒﺢ اﻣﺮوز ﺑﻨﺎﮐﺎﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪﻩ و ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ، در ﻧﺘﻴﺠــﻪء ﻧﺎﺷﯽ ﮔﺮﯼ
ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ. ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮدﻩ اﯼ ها در ﺗﺪارﮎ ﺣﻤﻠــﻪء ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ هستند. ﻧﻴﺮوهای اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ
ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﮐﺖ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﺴﻴﺞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﻓﺮﺟﺎم اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮرد و ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﺴﻠﻤا ﺑﺮاﯼ ﻧﻈﻢ ﺷﻬﺮ و ﺁﯾﻨﺪﻩء
اﯾﺮان داراﯼ اهمیت ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ اﺳﺖ.
۶- درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﺧﺒﺎر موثقی
از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ها در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﯽ ﮔﺰارﺷﺎت ﻏﻴﺮﻣوثق ﺣﺎﮐﯽ از ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ بیشترِ اﯾﺮان
در زﯾﺮ ﮐﻨﺘﺮل دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ. ﮔﺰارﺷﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﺻﻔﻬﺎن رﺳﻴﺪﻩ. راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺗﻠﮕﺮاﻓﺎت
ﺁﯾﻨﺪﻩ، اﻃﻼﻋﺎت اراﺋﻪ خواهد ﺷﺪ.
٧- ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻋﻀﺎء دوﻟﺖ مصدق،
ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎهی ها هم از اﯾﻦ ﻣﻮفقیت ﺁﺳﺎن و ﺳﺮﯾﻊ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدﯼ ﺧﻮدﺟﻮش
ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ، در ﺷﮕﻔﺖ هستند. در ﻣﻴﺎن ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎور ﻣﺎ در اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان
ﻣﻮارد زﯾﺮﯾﻦ را ﺑﺮﺷﻤﺮد:
اﻟﻒ- ﻣﺮدم اﯾﺮان از هر ﻃﺒﻘﻪ اﯼ، در ﺑﺮابر وﻗﺎﺣﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهای ﺿﺪﺷﺎهی
ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ مشمئز ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ. مثلا وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﺠﺎت اوﺑﺎش ﺑﺎ ﭘﺮﭼﻢ های ﺳﺮخ ﻇﺎهر ﺷﺪﻧﺪ و ﺷﻌﺎرهای ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺳﺮدادﻧﺪ و
ﺑﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ و ﭘﺎﺋﻴﻦ ﮐﺸﻴﺪن مجسمه های ﺷﺎﻩ و ﭘﺪرش ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و در و ﭘﻨﺠﺮﻩء ﺧﺎﻧﻪ ها و دﮐﺎﮐﻴﻦ ﻣﺮدم را
ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪء ﭘﺎرﻩ ﮐﺮدن عکس ﺷﺎﻩ، خرد ﻧﻤﻮدﻧﺪ، ﻣﺮدم ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺷـﺪﻧـــﺪ.
همچنین، ﻣﺮدم از دﺷﻨﺎم ها
و ﺣﺮف های رکیکِ وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﻪ، دﮐﺘﺮ ﻓﺎﻃﻤﯽ و ﺳﺮدﺑﻴﺮان روزﻧﺎﻣﻪ ها در ﺣﻤﻠﻪ
ﺑﻪ ﺷﺎﻩ، اﺣﺴﺎسِ تنفر و اﻧﺰﺟﺎر ﮐﺮدﻧﺪ.
ب- ﺑﻌﻼوﻩ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان از
ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ، از ﺳﺎزشِ موقت ﺑﻴﻦ مصدقی ها و ﺗﻮدﻩ اﯼ ها ﻧﮕﺮان ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ. ﻣﺮدم ﺑﺎ
دﯾﺪن ﺗﻈﺎهر ات هزاران هزار ﺗﻮدﻩ اﯼ - ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﮔﻤﺎﺷﺘــﻪء ﺷﻮروﯼ ها ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ - و
رﯾﺨﺘﻦ ِ اﻧﺒﻮﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ها و گفتن »ﻣﺮدﻩ ﺑﺎد ﺷﺎﻩ« ﯾﺎ از شعارِ »ﻣﺮگ ﺑﺮ ﻏﺮب وﺁﻣﺮﯾﮑﺎ«
ﯼ ﺁﻧﺎن، دﭼﺎر وﺣﺸﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ، اﯾﻦ ﺑﺎور را در ﻣﺮدم ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ
ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻴﻦ مصدق و اﺗﺤﺎد ﺷﻮروﯼ از ﯾﮑﺴﻮ و ﺷﺎﻩ و دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب از ﺳﻮﯼ دﯾﮕﺮ، ﯾﮑﯽ
را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ.
ج - ﻣﺮدم اﯾﺮان، دﯾﮕﺮ از ﺳﺨﺘﯽ ها و ﻓﺸﺎرهای دو
ﺳﺎل اﺧﻴﺮ، ﻓﺮﺳﻮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و دﻟﺸﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ دورﻩء ﺗﺎزﻩ و ﺑﯽ دردﺳﺮﯼ ﻓﺮا
رﺳﺪ ﺗﺎ ﻧﻔﺲِ راﺣﺘﯽ ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻬﺒﻮد زﻧﺪﮔﯽِ ﺧﻮدﺷﺎن را ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ. ﺑﺴﻴﺎرﯼ از
ﻣﺮدم، دﯾﮕﺮ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺤﺖ دوﻟﺖ مصدق زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن را ﺳﺮ و
ﺳﺎﻣﺎن دهند ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ.
د- اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﻴﻦ
دوﻟﺖ مصدق و ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ در ﻋﺼﺮ ٢٧ ﻣﺮداد ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ دو ﻧﻴﺮوﯼ ﺿﺪ ﺷﺎﻩ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ
ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ همکاری ﻣوثرﯼ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻈﺎهر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻃﺮﻓﺪار ﺷﺎﻩ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
ﺗﻮدﻩ اﯼها ﺗﻤﺎم روز در ﺻﺤﻨﻪ ﺁﻓﺘﺎﺑﯽ ﻧﺸﺪﻧﺪ. ﺷﺎﯾﺪ رهبران ﺣﺰب ﯾﻘﻴﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻃﯽ
روز، هر ﺁن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ مصدق از ﺁﻧﻬﺎ درﺧﻮاﺳﺖ
ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ. وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﺗﻈﺎهر ات ﻃﺮﻓﺪاران ﺷﺎﻩ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﻪ راﻩ اﻓﺘﺎد، دﯾﮕﺮ، مصدق و دوﻟﺖ او در ﻣﻮقعیتی
ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ حتی ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ همیارﯼ و ﮐﻤﮑﯽ را ﺑﮑﻨﻨﺪ.
ذ - ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن و ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺮدم، ﻗﻠﺒا ﺑﻪ
ﺷﺎﻩ وﻓﺎدارﻧﺪ، زﯾﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ، ﻧﻤﺎد اﺗﺤﺎد ملی
و ﺛﺒﺎت ﮐﺸﻮر اﺳﺖ. ﻣﺨﺼﻮﺻا ارﺗﺶ ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ دوﺳﺘﺪار ﺁﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ. ﺑﻌﻠﺖ ﺗﺮس از همساﯾــﻪء ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ
ﺷﻤﺎﻟﯽ [روس ها] و ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ اﯼ هم ﺑﺪﻟﻴﻞ ﮐﻤﮏ های ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ اﺧﻴﺮ، و هم ﺑﺨﺎﻃﺮ
ﮐﻤﮏ های ( TCIاﺻﻞ ﭼﻬﺎر)، در ﺑﻴﻦ اﯾﺮاﻧﻴﺎن ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﯽ، وﺟﻬــﻪء ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاﯼ ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ ﻓﺮاهم ﺷﺪﻩ
ﺑﻮد.
ﺑﺴﻴﺎرﯼ از اﯾﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ
ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ های مصدق ﺑﻮد ﮐﻪ سدِ راﻩ همکار ﯼ
ﻧﺰدﯾﮏ اﯾﺮان و ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ ﮔﺮدﯾﺪﻩ و ﻓﻘﻂ ﺗﺤﺖ رهبرﯼ ﺷﺎﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ همکار ﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺪاوم ﯾﺎﺑﺪ.
٨- همچناﻧﮑﻪ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ، هر
ﭼﻨﺪ جمعیت در ﻣﻮاردﯼ، وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ
ﮐﺮدﻧﺪ، وﻟﯽ ﺑﻄﻮر کلی، ﻓﺎرغ اﻟﺒﺎل ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ. ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﻴﺎن تعرّض ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ، ﺑﺠﺰ ﺗﻈﺎهر ات
ﻣﺨﺘﺼﺮﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻔﺎرت ﺷﻮروﯼ و ﺗﺨﺮﯾﺐ ادارﻩء ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﺷﻮروﯼ ها، ﮐﺴﯽ ﻓﺮﯾﺎ ِ »ﯾﺎﻧﮑﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ات
ﺑﺮﮔﺮد!« را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻴﺪ و هیچ اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﺳﻨﮕﺒﺎران ﻧﺸﺪ. ﻓﻘﻂ ادارﻩء »اﺻﻞ ﭼﻬﺎرِ« ﺗﻬﺮان - ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ
ﺧﺎﻧــﻪء مصدق ﺑﻮد و مصدق اﻧﺪﮎ زﻣﺎﻧﯽ در ﺗﻈﺎهر ات ٢٨ ﻓﻮرﯾﻪ (٩ اﺳﻔﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ) ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻨﺎهندﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد
- ﻗﺪرﯼ ﺁﺳﻴﺐ دﯾﺪ، ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ تصور ﮐﻪ مصدق دوﺑﺎرﻩ در ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ! ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻪ
اﯾﻢ هیچ ﺁﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﯾﺎ ﺧﺎرﺟﯽ درﺗﻈﺎهر ات دﯾﺮوز ﺁﺳﻴﺐ ﻧﺪﯾﺪﻩ اﺳﺖ.
اﻧﺒﻮﻩ ﺟﻤﻌّﺖ در همه ﺟﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم، ﭼﺮاغ ﻣﺎﺷﻴﻦ های ﺷﺎن
را - ﺑﻌﻨﻮان ﻃﺮﻓﺪارﯼ از ﺷﺎﻩ - روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪ و ﻋﮑﺲ های ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ ﺷﻴﺸــﻪء ﺧﻮدروها ﻧﺼﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
ﺟﻤﻌﻴﺖ، اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ واﺑﺴﺘﻪء درﯾﺎﺋﯽ ﻣﺎ را ﻣﺘﻮ قف ﮐﺮدﻧﺪ و دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ
ﺷﻴﺸﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﭽﺴﺒﺎﻧﺪ. او ﯾﮏ اﺳﮑﻨﺎس ﺑﺎ عکس شاه را در آورد و به شیشه چسباند، که
مردم دست زدند و خندیدند.
اﻣﻀﺎء: هندرسون
در همین رابطه:
