پیامدهای جاه طلبیهای مصدق (شکست کودتای اسفند – بخش پایانی)

بخشهای قبلی
یکم اسفند 1331 ﺁﺧﺮﯾﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻔﺘﯽ ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ، و برنامه دﮐﺘﺮ مصدق (شکست کودتای اسفند - بخش یک)
تهدید به استعفای دکتر مصدق و شرایطش برای بازگشت (شکست کودتای اسفند – بخش دوم)
ششم اسفند طراحی نقشه خروج شاه از ایران (شکست کودتای اسفند – بخش سوم)

نهم اسفند تظاهرات مردم در حمایت از شاه و بر علیه مصدق (شکست کودتای اسفند - بخش چهارم)

ﺑﺪﻧﺒﺎل اﯾﻦ ﺗﻈﺎهرات، در ﻋﺼﺮ روز ﻧﻬﻢ اﺳﻔﻨﺪ، اﻋﻼﻣﻴﻪ اﯼ درﺑﺎرﻩ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﺎﻩ از ﻃﺮف درﺑﺎر ﺻﺎدر ﺷﺪ ‫ﮐﻪ در ﺁن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد:

‫« ... اﯾﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺷﺎهاﻧﻪ، ﻣﻮﺟﺐ ﻧﮕﺮاﻧﯽ و ﺑﺮوز اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻴﻬﻦ ﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ از ﻃﺮف ﻗﺎﻃﺒﻪ ﻣﺮدم ﻣﺤﺘﺮم ﮔﺮدﯾﺪ ‫و ﺑﺎ اﺟﺘﻤﺎع و ﺗﻈﺎهر ات ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮﯼ، ﺧﻮاهان اﻧﺼﺮاف اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت هماﯾﻮن شاهنشاهی از ﻣﺴﺎﻓﺮت ‫ﺷﺪﻧﺪ. ﭼﻮن ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻄﻴﺮ ﺷﺎهاﻧﻪ، ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ اﻓﮑﺎر ﻋﺎمه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارﯼ و ‫ﻗﺪرداﻧﯽ از اﺣﺴﺎﺳﺎت ﭘﺎﮎ ﻣﺮدم، فعلا از ﻣﺴﺎﻓﺮت اﻧﺼﺮاف ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ.» (ﻓﺎﺗﺢ، ص 651، ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ‫ﻣﺘﻴﻨﯽ، ص 336)

ﺗﻈﺎهر ات ﻧﻬﻢ اﺳﻔﻨﺪ ﺑﺮ عزت و اﻋﺘﺒﺎر دﮐﺘﺮ مصدق، ﺿﺮﺑﻪء ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ وارد ﮐﺮد و ﺑﺮ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲِ ﺷﺎﻩ و ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن او از  «حس شاهدوﺳﺘﯽ ﻣﺮدم»، اﻓﺰود.

وقایع اسفند 1331 را میتوان آغازی برای پایان دولت مصدق دانست

هندرسون (سفیر آمریکا) ﮐﻪ روﺣﻴﻪ و روان دﮐﺘﺮ مصدق را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ، در ﯾﮏ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ دﻗﻴﻖ (ﺑﺘﺎرﯾﺦ 10 ﻣﺎرس 1953= 19 اﺳﻔﻨﺪ ١٣٣١) روند ﺣﺮﮐﺖ های ﺁﯾﻨﺪﻩء دﮐﺘﺮ مصدق را - ﭘﺲ از درﯾﺎﻓﺖ ﺁﺧﺮﯾﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ - ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:

‫ «زﻣﺎﻧﯽ همه  اﻣﻴﺪوار ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ مصدق ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻔﺖ را ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﮐﻨﺪ و مصدق ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد را ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺮﺑﻪ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪ ﮐﻪ: ﺁﻧﺎن در راﻩ او ﺳﻨﮓ اﻧﺪازﯼ و ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺮاﺷﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، وﻟﯽ اﯾﻨﮏ (ﺑﺎ ﺁﺧﺮﯾﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ) ﺑﺮاﯼ خود مصدق روﺷﻦ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ راه ﻓﺮار ﻧﺪارد. ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدهای اﺧﻴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ ‫درﺑﺎرﻩ ﻏﺮاﻣﺖ - ﭼﻪ در ﺻﻮرت رد و ﭼﻪ در ﺻﻮرت ﻗﺒﻮل - ﺑﻪ ﺳﻘﻮط مصدق ﻣﻨﺠﺮ خواهد ﺷﺪ. ‫ﭘﺮﺣﺮارت ﺗﺮﯾﻦ اﻋﻀﺎء ﺟﺒﻬﻪء ملی ﮐﻪ ﺟﺰو ﻧﺰدﯾﮑﺎن دﮐﺘﺮ مصدق اﻧﺪ، ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدها ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و مصدق ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن همدل و همراه ﺑﺎﺷﺪ. در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ، ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮﯾﻦ راﻩ اﯾﻦ بود ﮐﻪ او اﺑﺘﺪاء ﺑﻪ درﺑﺎر ﺑﭙﺮدازد و ﮐﺎﻧﻮن ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮﭼﻴﻨﺪ و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺬاﮐﺮات ﻧﻔﺖ را ‫اﻋﻼم ﮐﻨﺪ».

در این ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ مصدق ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻈﺎهر ات ﻣﺮدم را ﯾﮏ  «ﻏﺎﺋﻠﻪ» و  «ﺗﻮﻃﺌﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ  ‫ﻗﺘﻞ او» ﻧﺎﻣﻴﺪ، در زﻧﺠﻴﺮﻩء عصبیت ها و ﻋﺼﺒﺎنیت ها، ﺁﺧﺮﯾﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺁﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ را در 29 اﺳﻔﻨﺪ ١٣٣١ رد ﮐﺮد ... و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ: همه ﺗﻼش ها و اﻣﻴﺪها و ﺁرزوهای ملی ﺑﺮ ﺑﺎد رﻓﺖ.
 قسمتهایی از کتاب ‫«دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق ﺁﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻳﮏ ﺷﮑﺴﺖ» نوشته علی میرفطرس

مطالب مرتبط:

مخالفت دکتر مصدق، جبهه ملی، روحانیت و حزب توده با اصلاحات ارضی و رفورم اجتماعی

رد درخواست آشتی شاه از سوی رهبران جبهه ملی در سال 1339

مصدق و گرایشهای غلیظ مذهبی ایشان